Türkçe arşivleri

Cümlede Anlam Bir duygu, düşünce ve eylemi anlatan, yargı bildiren söz veya söz grubuna cümle denir. Cümlede anlam konusunun belli başlı soru tipleri vardır ve sınavda genellikle şu soru tipleri altında sorulur; Kesin olarak çıkarılabilecek yargı hangisidir? Numaralanmış cümlelerle ilgi verilenlerden hangisi yanlıştır? Bu cümleyle anlatılmak istenen hangisidir? "....." sözüyle anlatılmak istenen nedir? Hangisi bu cümleye anlamca en yakındır? Hangisinde anlamca farklı bir düşünce dile getirilmiştir? Cümlede anlam konusu hemen her sınavda karşımıza çıkacak olan, bundan sonra görülecek olan konuların yapı taşı konumundadır. Cümlede anlam konusunu, "Cümlede Anlam İlişkileri", "Cümlede Anlatım Özellikleri", "Anlamlarına Göre Cümleler" ve "Cümle Yorumu" başlıkları altında anlatacağız. Aşağıdaki başlıklara tıklayarak konu anlatımlara ulaşabilirsiniz. Cümlede Anlam İlişkileri Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler Bir düşünce veya yargı, farklı farklı sözcükler ve cümle kuruluşlarıyla ifade edilebilir. Dolayısıyla bir cümlenin eş anlamlısı veya yakın anlamlısı bulunabilir. Bu tür soruları çözerken önce örnek cümledeki anlamın çok iyi kavranması ve bu anlamın seçeneklerde aranması gerekir. Örnek cümleyi okuduğumuzda önce orada verilen anlamı kendi sözcüklerimizle ifade edersek cümleyi daha kolay anlarız. Bu tür soruları çözmenin en kolay yolu bol miktarda benzer soru çözerek anlama ve yorumlama yeteneğini geliştirmektir. Karşıt (Zıt) Anlamlı Cümleler Bir yargının başka bir yargıyla karşıtlık göstermesi, yargıların birbirini çürütmesi demektir. Neden - Sonuç Cümleleri Bir cümlede ortaya konan yargının gerekçesinin de söylendiği cümlelerdir. Bu cümlelerin yüklemine "niçin" sorusunu sorduğumuzda cümleden bir cevap alınabiliyorsa cümlede neden-sonuç ilgisi vardır. Amaç - Sonuç Cümleleri Bir cümlede dile getirilen yargının hangi amaçla söyılendiği belliyse cümlede amaç - sonuç ilgisi vardır. Koşul - Sonuç Cümleleri Bir eylemin gerçekleşebilmesi için önceden gerçekleşmesi gereken başka bir durumun olmasına koşula bağılık denir. Cümlede Anlatım Özellikleri Öznel Anlamlı Cümleler Kimi cümlelerde ortaya konan yargılar yoruma dayalıdır. Bu yargıların doğru ya da yanlış olduğu kanıtlanamaz. Söyleyenin kişisel beğenisine dayalı olan bu yargılar kimine göre doğru kimine göre yanlıştır. Bu tür yargılar öznel anlatımlı yargılardır. Nesnel Anlamlı Cümleler Kimi cümlelerin ise ortaya koyduğu yargıların doğruluğu kesindir. Bunlar kanıtlanabilir bir nitelik gösterir. Göreceli bir yanı bulunmayan bu tür cümlelere nesnel cümleler denir. Doğrudan Anlamlı Cümleler Bir başkasının sözlerini olduğu gibi aktarmaya doğrudan anlatım denir. Aktarılan söz tırnak içerisinde verilir, Sözü aktaran kişi kendi sözlerini eklemez. Cümle sonlarında genellikle "diyor, demiş, der" ifadeleri bulunur. Dolaylı Anlamlı Cümleleri Dolaylı anlatımda bir başkasının sözü, anlatıcının kendi anlatım biçimine uygun bir şekilde aktarılmasıdır. Karşılaştırma Cümleleri En az iki varlığın kavram ya da durum nitelik veya nicelik bakımından değerlendirildiği cümlelere karşılaştırma cümleleri denir. Karşılaştırmada benzerlikler veya farklılıklar ortaya konur. Genellikle "göre, kadar, gibi, daha, en, ise, aynı" gibi sözcükler kullanılır. Aşamalı Durum Bildiren Cümleler Bir şeyin giderek azaldığını veya arttığını bildiren cümlelerdir. Benzetme Bildiren Cümleler Bir varlık ya da kavramın daha belirgin hale gelmesi için onun başka bir varlık ya da kavramın özelliklerine benzetilerek anlatılmasına benzetme denir. Benzetmede de karşılaştırmada olduğu gibi birden fazla kavram ya da nesne bulunur ve bunlar ortak bir yönden birbirine benzetilir. Kinayeli Anlatım Bir sözün, karşısındaki alaya almak amacıyla, tersini kastedecek şekilde kullanılmasıdır. Tanım Cümleleri Bir varlığı veya kavramı temel nitelikleriyle tarif etmeye tanımlama denir. "X nedir?" sorusuna cevap veren cümleler tanım cümlesidir. Tanımlar nesnel veya öznel olabilir, nesnel olduğunda öğretici özellik taşır. Üslup İle İlgili Cümleler Bir sanatçının dili kullanma şekli, sözcük seçimi, cümle kurma biçimine üslup denir. Buna yazarın anlatım biçimi de diyebiliriz. Üslup bildiren cümlelerde yazarın "nasıl anlattığı" ortaya konur. "Anlatımı nasıldır?" sorusuna cevap veren cümleler üslupla ilgili cümlelerdir. İçerik İle İlgili Cümleler İçerik, bir eserde verilen duygu ve düşüncenin bütününe denir. Eğer bir cümle "Sanatçı neyi anlatmış?" sorusuna cevap veriyorsa, o cümle tanım cümlesidir. Anlamlarına Göre Cümleler Özgünlük: Sanatçının, yapıtlarında kendine özgü nitelikler taşımasıdır. Başka bir deyişle sanatçının, yapıtını oluştururken başkasına benzememesi, başkasını taklit etmemesi, orijinal olması, yapıtlarına kendi damgasını vurması, yeni ve farklı şeyler oraya koymasıdır. Yoğunluk: Bir yazınsal yapıtta, az sözle çok şey anlatabilmektir. Yalınlık: Bir sanat yapıtında dili, süssüz, sanatsız ve herkesçe anlaşılacak bir biçimde kullanmaktadır. Evrensellik: Bir sanat yapıtında, sanatçının içinde bulunduğu ulusun insanını ilgilendiren konulara yer vermesi, ulusal özellikleri ön plana çıkarmasıdır. Hayıflanma Bildiren Cümleler Kişinin kendi yaptıkları veya yapamadıkları işleri iş işten geçtikten sonra üzülüp pişman olduğunu bildiren cümlelerdir. Yakınma Bildiren Cümleler Kişinin başkasının herhangi bir tuttum ve davranışından dolayı rahatsız olduğunu bildiren cümlelerdir. Sitem Cümleleri Bir kimsenin kendisine yapılan bir davranıştan dolayı üzüntüsünü, kırgınlığını dile getirdiği cümlelerdir. Tahmin - Olasılık Cümleleri Bazı sezgi ve bilgilere dayanarak herhangi bir durum, olay ya da eylemin nasıl gerçekleşeceği hakkında kesin olmayacak şekilde fikir yürütmektir. Kişisel sezgiler, "bence, bana göre, sanırım, belki, zannediyorum" gibi ifadelerle belirtilir. Varsayım Cümleleri Gerçekleşmeyen bir durumu veya olayı gerçekleşmiş gibi labul etmektir. Bu cümlelerde, "farz edelim, diyelim ki, tut ki, kabul edelim, düşünelim" gibi ifadeler kullanılır. Değerlendirme Cümleleri Bir yapıt veya sanatçı hakkında öznel ya da nesnel görüş bildirmektir. Öznel değerlendirmeler aynı zamanda bir eleştiridir. Küçümseme Cümleleri Bir olay ya da kişiye değer vermeme, küçük görme, hafife alma anlamı taşıyan cümlelerdir. Azımsama Cümleleri Sayılabilen veya ölçülebilen bir şeyin miktarca az olduğunu, yetersiz görüldüğünü ifade eden cümlelerdir. Eleştiri Cümleleri Herhangi bir sanatçının veya yapıtın olumlu veya olumsuz yanlarını ortaya koymaktır. Eleştiri, sadece yapıt ve sanatçıyla ilgili değil, her konuda olabilir. Öz Eleştiri Cümleleri Kişinin kendi davranışlarına yönelik ortaya koyduğu olumsuz eleştirilerdir. Öneri Cümleleri Bir sorunu çözmek amacıyla ya da herhangi bir durumla ilgili olarak görüş bildirmek, tavsiyede bulunma amacıyla kurulan cümlelerdir. Ön Yargı Cümleleri Bir kimsenin, bir olay veya durumla ilgili olarak çeşitli nedenlerle önceden edindiği, genellikle olumsuz düşüncelerdir. Tasarı Cümleleri Bir kimsenin herhangi bir konuyla ilgili, ileri dönük olarak yapmayı düşündüğü plan ve projelerdir. Yorum Cümleleri Kişinin, bir olayı veya durumu duygularını katarak anlatmasıdır. Yani, yorum cümlelerinde öznellik, kişilik vardır. Olumlu Cümleler Yüklemi olumlu yargı taşıyan herhangi bir olumsuzluk eki taşımayan cümlelerdir. Kendi arasında iki kısma ayrılmaktadır. 1- Biçim ve Anlamca Olumlu Cümleler cümlede herhangi bir olumsuz kelimenin bulunmadığı ve anlamca da olumlu olan cümlelerdir. 2- Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Cümleler Yükleminde olumsuzluk eki olduğu halde olumlu anlam içeren cümlelerdir. Olumsuz Cümleler Yüklemi olumsuz yargı taşıyan cümlelerdir. Kendi aralarında ikiye ayrılır. 1- Biçim ve Anlamca Olumsuz Cümleler Yüklemi olumsuz yargı taşıyan ve anlamca da olumsuz olan cümlelerdir. 2- Biçimce Olumlu Anlamca Olumsuz Cümleler Biçimce yükleminde herhangi bir olumsuzluk eki taşımayan am anlamca olumsuzluk bildiren cümlelerdir. Soru Cümleleri Yükleminde soru eki bulunduran cümlelerdir. Sözde Soru Cümlesi Bu soru çeşitleri cevap gerektirmez. Bu cümlelerde amaç soru sormak değildir. "Şaşma, kuşku, kızma, şaşma vb. anlamlar bildirirler. Cümle Yorumu Cümlede Anlatılmak İstenen Yargı Her cümle bir yargı bildirir. Dolayısıyla her cümlede dile getirilen bir duygu ya da düşünce vardır. Cümleyi söyleyen kişi sözünü ettiği bu duygu ve düşüncelerle dinleyene bir şeyler anlatmak ister. İşte bir cümlede anlatılmak istenen neyse o cümlenin ana düşüncesi de odur. Bir cümlenin ana düşüncesini bulmak için "Bu cümlede yazar bize ne demek istedi?" sorusu sorulur. Cümle Tamamlama Belirtilmemiş bir cümlenin, düşüncenin akışına göre anlamca uygun bir biçimde tamamlanmasıdır.

Sponsorlu

Türkçe

Kategoriler