Yansıma Sözcükler Konu Anlatımı | Özellikleri ve Örnekleri
Ana Başlıklar;
Yansıma Sözcük Nedir?
Doğada duyulan seslerin taklit edilmesi yoluyla oluşan sözcüklere dolaylama denir. Bu tür sözcükleri oluşturan seslerle sözcüklerin karşıladığı anlam arasında çok sıkı bir ilişki vardır.
- Pat, güm, şır, küt gibi sözcükler doğadaki varlıkların seslerini taklit etme yoluyla oluşturulmuş sözcüklerdir.
- Yansıma sözcüklerden yeni sözcükler türetilebilir. örneğin; patırtı, çatırtı, horultu, melemek gibi sözcükler yansımadan türetilmiştir.
- Yansımadan türetilmiş sözcükler, gerçek anlamıyla kullanılabildiği gibi mecaz anlamıyla da kullanılabilir.
Örnek
Dere şırıl şırıl akıyor.cümlesinde altı çizili sözcük derenin çakıl taşlarına çarparak akarken çıkardığı sesin taklidi yoluyla oluşmuştur.
Yansıma Sözcük Şekilleri
Yansıma sözcükler üç şekilde meydana gelir. Bunları örnekleri ile beraber inceleyelim:
1. İnsan Sesi ile Meydana Gelen Yansıma Sözcükler:
İnsanların konuşmaları haricinde çıkardığı bazı seslerden meydana gelir.
Örnek
fıs: fısıldamak, fısıltıhor: horlamak
hapşu: hapşurmak
tü tükürmek
2. Hayvan sesi ile meydana gelen yansıma sözcükler:
Örnek
miyav: miyavlamakme: melemek
hav: havlamak
3. Eşyaların, su ve rüzgar gibi bazı varlıkların çıkardıkları sesler ile oluşan yansıma sözcükler:
Örnek
pat: patırtışır: şırıltı
zır: zırıltı
güm: gümbürtü
tak: takırtı
uğ: uğultu
Yansıma Sözcük Türleri
» Yansıma sözcükler cümlede isim, sıfat, zarf ve fiil gibi çeşitli türlerde kullanılabilir.
Örnek
Bu çıtırtı beni rahatsız ediyor. (İsim)Çıtır ekmekleri çok severim. (Sıfat)
Ağacın yaprakları hışırdıyor. (Fiil)
Irmak şırıl şırıl akıyor. (Zarf)
» Yansıma sözcükler ikileme görevinde de kullanılabilir.
Örnek
tıkır tıkır, çıt çıt, fokur fokur» Yansıma sözcükler, mecaz anlama gelecek şekilde kullanıldıklarında yansıma anlamı ortadan kalkar.
Örnek
Konferansta bir ara sıkıntıda patlayacak gibi oldum.tahtada dersimi çatır çatır anlattım.
Yukarıda altı çizili sözcükler, cümle içerisinde mecaz anlamda kullanıldıkları için yansıma sözcük olarak sayılamazlar.
» Bir sözcüğün yansıma sözcük olarak sayılabilmesi için, doğadan taklit edilmesi gerekir. Yani o sesi doğada işitebilmek gerekir.
Örnek
pırıl pırıl sözcüğü yansıma sözcük değildir. Çünkü bu sesin doğada karşılığı yoktur. Burada görmeyle ilgili bir durum söz konusudur.Aslan kükredi. bu cümlede ise kükremek yansıma sözcük sayılmaz. Çünkü; aslan kük veya kü gibi sesler çıkarmaz.
ötmek, morartı, bulantı, ışıltı, kızartı, kabartı v.b. sözcükler de yansıma sözcük değildir.
Yansıma Sözcük Örnekleri
Örnek
- Suyun şırıltısı bize huzur veriyordu.
- Bahçedeki arıların vızıltıları duyuluyordu.
- Çocuğun topu dün akşam patlamış.
- Çok yemek yediği zaman horlardı.
- Çocukların gürültüsü misafirleri rahatsız etti.
- Dışarıda kediler miyavlıyordu.
- Derenin şırıltısı rüzgarın uğultusuna karışıyordu.
- Dün geceki patlamada can kaybı olmaması büyük şans.
- Kedinin neden miyavlayıp durduğunu anlamadım.
- Ekmekler kıtır kıtır olmuş, mis gibi de kokuyor.
- Çocukken gök gürültüsünden korkardım.
- Geceleri köpekler o kadar çok havlıyor ki uyuyamıyoruz.
- Bugün neden oflayıp duruyorsun?
- Dolap kapaklarını gıcırdamasın diye yağladım.
