Türkçe
Atasözü ve Deyim Arasındaki Farklar ve Benzerlikler
Deyim ve Atasözü Arasındaki Farklar Nelerdir?
Deyimler ve atasözleri zaman zaman birbiriyle karıştırılmaktadır. Bu iki kalıplaşmış yapı arasında biçime ve anlama bağlı bazı farklar vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Deyimler yargı bildirmezler. Deyimler; bir durumu, olayı ya da varlığı tasvir etmek, açıklamak, ifade etmek amacıyla yararlanılan kalıplaşmış söz gruplarıdır. Atasözleri ise bir gözlem ve tecrübenin neticesinde ortaya çıkmış ve herkesçe benimsenen bir yargıyı dile getirirler. Bazı olaylardan ders alınmasını sağlar, bir ahlaki nasihat verirler. Deyimlerde ise bu özellikler bulunmaz. “Korkunun ecele faydası yoktur.” örneğinde olduğu gibi. Genel kural niteliği taşımayan sadece özel bir durum karşısında doğru olan; “geçti Bor’un pazarı sür eşeğini Niğde’ye, ele verir talkını kendi yutar salkımı gibi örnekler bunu göstermektedir. Bazı deyimlerde yargıya rastlansa da genelde deyimler yargısız anlatımlardır. Kısaca deyimler daha çok benzetme, kıyaslama yoluyla bir durumu izah etmek, atasözleri ise bu durum veya olayı tecrübeye dayalı bir yargıya bağlamak için kullanılır.
- Atasözleri de deyimler gibi kalıplaşmış sözlerdir. Hatta bu kalıplaşma deyimlerden daha sıkıdır. Deyimlerdeki kelimeler; başta, ortada ve sonda bir takım değişiklikler gösterebilirler. Atasözleri bir yargı taşıdıkları aynı zamanda da bir öğüt verdikleri için belli bir kip ve şahıs eki ile kalıplaşmıştır. Bu yüzden atasözlerinin bir tek biçimi bulunmaktadır. Deyimler arasında birden fazla kiple kalıplaşmış örneklerin bulunması bu esnekliğe örnek teşkil eder. Deyimlerdeki kalıplaşma daha çok söz dizimi bakımındadır. Birçok örnekte; başta, ortada ya da sonda bulunan kelimelerin kendilerine eş veya yakın anlamlı kelimelerle yer değiştirdikleri görülmektedir. Bu özellikleriyle de deyimler atasözlerinden ayrılırlar.
- Atasözleri ve deyimler arasında milli bir zemine dayanmaları bakımından birçok ortak yön bulunmakla birlikte deyimlerin amaç bakımından da atasözlerinden farklı olduğu görülmektedir. Deyimlerin amacı bir kavramı, özel bir kalıp içinde çekici, hoş bir anlatımla belirtmek iken atasözlerinde ise bir öğüt, bir yol gösterme, bir tecrübeyi ortaya amacı görülmektedir.
- Deyimler ve atasözleri arasındaki farklar arasında olumsuz kullanım da dikkat çekmektedir. Atasözleri arasında olumsuz biçimde kalıplaşanlar da bulunmaktadır.
