Öyküleyici Anlatım Nedir? Öyküleyici Anlatımın Özellikleri
Öyküleyici Anlatım Nedir?
Konunun olay veya olaylar çerçevesinde canlandırılarak anlatıldığı biçimdir. Bu anlatımda ana unsur olaydır. Olayla birlikte mekân, zaman ve kahraman dediğimiz unsurlar bulunur. Öyküleyici anlatımda öğreticilik ön planda değildir. Merak unsurları kullanılarak konu canlı tutulmaya çalışılır. Roman, hikaye, anı (hatıra), gezi yazısı (seyahat), biyografi, otobiyografi gibi türlerde bu anlatım biçimi kullanılır. Hareketliliğin olduğu bir anlatımdır ve fiil cümleleri ağır basar. Betimleyici anlatımdan da yararlanılır.
Bakış açısına göre birinci veya üçüncü kişi ağzından anlatılabileceği gibi hâkim bakış açısıyla da anlatılabilir.
Birinci Kişi Anlatım (Kahraman Bakış Açısı): Bu durumda, anlatıcı olay kahramanlarından biridir. Yani olaylar bizzat olayın içinde olan bir kişinin ağzından aktarılır.
Örnek
Yatağın altında yeşil, tahtadan bir sandık duruyordu. Onu açtım. Az daha sevincimden haykıracaktım. Annemin bir hafta önce İstanbul’dan gönderdiği hediyeler içinde çıkan kaşağı pırıl pırıl parlıyordu. Hemen kaptım. Tosun’un yanına koştum.Örnek
Ayakkabıcı, iskemlesine oturdu. Hasan da merakla karşısına geçti. Şaşarak eğlenerek seyrediyordu. Tamirci, kartona benzeyen kalın deriyi iki tarafı keskin incecik, sapsız bıçağıyla kesti. Ağzına bir avuç çivi doldurdu. Sonra bunları ağzından çıkarıp ayakkabıların altına çabuk çabuk mıhladı.Örnek
Orhan, bu halde Necati’nin evine kadar gitmeye muktedir olup olmayacağını düşündü. Onu mektebe gitmeden evvel bulmak istediği için geç kalmaktan korkuyordu. Fakat buradan nasıl çıkacaktı? Felaketin tekerrür etmesi ihtimali onu dehşete düşürüyordu. Hem yürüyebilecek miydi? Tramvay bekleme yerine kadar gidebilecek miydi? İçeriye müşteriler girmeye başladığı için bu dükkanda, bu vaziyette daha fazla kalamazdı. Doğruldu ve üstünden yorganı da kaputu da attı. Dükkan iyice ısınmıştı.Öyküleyici Anlatımın Özellikleri
- Olay, kişi, mekan ve zaman ortak öğelerdir.
- Daha çok; öykü, roman, tiyatro, anı, günlük gibi türlerde kullanılır.
- Yaşanmış olaylar anlatılabileceği gibi, kurgulanmış olaylar da anlatılabilir.
- Sanatsal ve öğretici metinlerde kullanılır.
- Sanat metinlerinde anlatıcı, kurmaca kişi iken öğretici metinlerde gerçek kişidir.
- Dil, şiirsel (sanatsal) işlevde kullanılır.
Öyküleyici Anlatım Örnekleri
Örnek-1
Ne bulunduğum yeri ne köyün adını biliyordum. Karar verdim, kimseye bir şey sormayacaktım. Şimdiye kadar izlediğim yol beni ormanın kenarına getirmişti, yolun bundan sonrası yukarılarda bir yere çıkıyordu. Yoldan ayrıldım, sarp yamaçtaki söğütler arasından sakınarak köye inmeye koyuldum. Yanlışlıkla bahçelere daldım, küçük taş merdivenlere tosladım, sonra da bir duvara çarpıp kapaklandım yere.Görüldüğü gibi burada bir eylem ve bir hareketlilik vardır. Bu durum fiil cümlelerinden de anlaşılmaktadır. Birinci kişinin ağzından, “ben”li anlatım kullanılmış, betimleyici anlatımdan da yararlanılmış.
Örnek-2
Ağır adamlarla kahveye girdi Hasan. Olanları düşündü bir süre. Otursam mı oturmasam mı diye bir tereddüt geçirdi. Sonra oturdu bir köşeye isteksiz. Babadan kalma tütün tabakasını çıkardı, kalınca bir sigara sardı. Öyle dalmıştı ki masasına konan çay bardağının sesi bile dikkatini çekmemişti.Bu parçada da bir eylem ve bir hareketlilik fark ediliyor. Fiil cümleleri hâkim olmuş, üçüncü kişi ağzıyla anlatılmış ve tasvirlerden yararlanılmıştır. Öyküleyici anlatıma çarpıcı bir örnek olmuştur.
Örnek-3
Soğuk bir İstanbul sabahı … Gökyüzünde bulut kaynıyor; yağmur yağdı yağacak… Biz yola koyuluyoruz. Yarım saat sürecek yolculuğumuzu, Maltepe’nin bildik sokaklarından geçerek bir an önce bitirme telaşındayız. Sokaklar, işe yetişmek için koşuşanlarla dolu. İnsanlar, rayların üzerinden, sağa sola bakarak, hızlı adımlarla geçiyor. Bir banliyö treni Gebze yönüne doğru gürültüyle yol alıyor.Parçada yazar, yaptığı bir yolculuğu anlatırken öyküleyici anlatıma başvurmuştur. Olayların içerisinde bulunduğu için birinci kişi anlatım yani kahraman bakış açısı ile anlatmıştır.
Daha fazla örnek için Öyküleyici Anlatım Örnekleri adlı yazımızı okuyabilirsiniz.
