Tarih ve Zaman Konu Anlatımı

1. Tarihin Tanımı

Geçmişte yaşamış insanların veya insan topluluklarının önemli faaliyetlerini (savaşlar, göçler, buluşlar, ilkler, ekonomik ve kültürel gelişmeler vb.), toplumların birbirleriyle olan ilişkilerini, sebep-sonuç ilişkisi içerisinde (gelişmelerin karşılıklı etkileşimleri) yer ve zaman göstererek, kaynaklara (belgelere) dayalı bir biçimde, objektif (nesnel, tarafsız) olarak inceleyen sosyal bir bilimdir.
 

2. Tarih Biliminin Konusu

Tarih, insanlığa dair her türlü olayı veya olguyu bir bütün olarak ele alır ve inceler. İnsanı ilgilendiren her türlü gelişme tarihin konusu olabilir. Geçmişte meydana gelmiş herhangi bir gelişmenin tarihe konu olması için üzerinden belli bir süre geçmiş olması gereklidir. Tarihsel olaylar insan düşüncesinin oluşturduğu bilinçli fiillerin bir ürünü olmalı, insan topluluklarını ve az da olsa günümüzü etkilemelidir. İnsanın etkisinin olmadığı doğa olayları tarihin konusu içinde yer almaz.

Tarihi Olay: Tarihte tek tek, kısa zamanda ortaya çıkan, başlangıç veya bitiş tarihi belli olan her türlü gelişme. (Sakarya Meydan Muharebesi, Karlofça Antlaşması vb.)

Tarihi Olgu: Genellikle bir tarihî olayın ortaya çıkardığı, uzun süreli, başlangıç veya bitiş tarihi net bir şekilde ifade edilemeyen aynı türdeki gelişmeler bütünü. (Demokrasinin yayılması, Anadolu’nun Türkleşmesi vb.)

3. Tarih Biliminin Temel İlkeleri ve Özellikleri

• Tarih, sosyal bir bilimdir. Fen ve matematik bilimlerinden farklı olarak tarih biliminde deney ve gözlem yapılamaz. Tarih biliminin kendi özgü bir yöntemi vardır ve tarih araştırmalarında bu yöntemdeki aşamalara sırasıyla uyulur.
• Tarihî bilgiler değişebilir. Çünkü ortaya çıkarılacak her türlü belge veya kalıntı var olan bilgileri değiştirebilir. Bu yüzden tarih, durağan bir bilim değildir.
• Tarihin bir bilim dalı olarak değerlendirilebilmesi için objektif (tarafsız) olunmalıdır. Bunun için öncelikle; birinci elden kaynaklara başvurulmalı, kullanılan kaynaklar güvenilir olmalı, birden fazla kaynaktan yararlanılmalı, tarihçi kendi duygu ve düşünceleri ile hareket etmemeli, önyargılarından uzak olmalıdır.
• Tarih biliminde yer ve zaman unsurları belirtilmeli ve sebep-sonuç ilişkisi kurulmalıdır.
• Tarihsel olaylar, meydana geldiği dönemin şartlarına göre değerlendirilmelidir. Eğer günümüz şartlarına veya değer yargılarına göre hareket edilirse anakronizm adı verilen bir hataya düşülür ve tarihî olaylarla ilgili doğru sonuçlara ulaşmak zorlaşır.

Anakronizm: Bir olayın tarihi ve çağı üzerinde yanılma, tarih ve çağların birbirine karıştırılmasıdır. Ayrıca bir tarihî olayı, olayın yaşandığı dönemin şartlarına göre değil de günümüz şartlarına göre değerlendirmek veya yorumlamak olarak da ifade edilebilir
 

4. Tarih Biliminin Yöntemi

Tarama (Kaynak Arama): Araştırılan konu ile ilgili, tarihe tanıklık edebilecek her türlü belgeye ulaşma

Tasnif (Sınıflandırma): Tarama sonucu elde edilen kaynaklardan ulaşılan bilgileri ve verileri belli bir plan dahilinde sınıflandırma

Tahlil (Çözümleme): Sınıflandırılan bilgilerin araştırma için yeterliliğine ve nesnelliğine bakma

Tenkit (Eleştiri): Verilerin ve bilgilerin sahte ve gerçek olup olmadığını ortaya çıkarma (Dış ve iç tenkit yöntemiyle yapılır.)

Terkip (Sentez): Tarih biliminin temel ilkeleri doğrultusunda tüm verileri ve bilgileri birleştirerek eseri meydana getirme, yazma
 

5. Tarihin Temel Kaynakları

a) Birinci el kaynaklar (Ana kaynaklar): Tarihi olayın yaşandığı döneme ait her türlü yazısız veya yazılı bulgulardır. Birinci elden kaynak da denilen bu belgeler tarihi olayı doğrudan yaşayanların eserleridir. Silahlar, araç ve gereçler (arkeolojik) ile seyahatnameler, fermanlar, antlaşmalar, paralar, mahkeme tutanakları gibi ilk önce başvurulacak yazılı belgelerdir.

b) İkinci el kaynaklar: Olayların “yaşandığı döneme ait ana kaynaklardan yararlanarak” ortaya çıkarılan belgelerdir. Kaynaklar;

1. Sözlü kaynaklar: Efsaneler, hikayeler, destanlar vb halk arasında ağızdan ağıza söylenmek suretiyle anlatılan tarihe ait bilgilerdir.

2. Yazısız kaynaklar: İnsanların ilk dönemlerinden itibaren taş, toprak veya madenden yaptıkları üzerinde yazı olmayan her türlü araç ve gereçler ile heykeller, anıtlar, silahlar gibi eserlerdir.

3. Yazılı kaynaklar: Yazının bulunuşundan itibaren taş, tablet, kemik, papirüs üzerine yazılmış kitabeler (yazıtlar), yıllıklar, antlaşmalar, fermanlar, paralar, dergiler, kitaplar gibi tarihi olayların aydınlatılmasında en güvenilir belgelerdir.

4. Sesli ve görüntülü kaynaklar: Fotoğraflar, filmler, videolar vb
 

6. Tarih Biliminin Önemi ve Faydaları

• Hemen hemen tüm bilim dalları ile yakından ilişkili olan tarih; özellikle siyasi, sosyal, ekonomik ve dinî bilimlerin araştırılmasına ve geliştirilmesine yardımcı olur.
• Tarih, insanın merak duygusunu giderir. Eleştirel bir bakış açısı kazandırır. Bir insan için hafıza ne kadar önemliyse toplumlar için de tarih o derecede önemlidir.
• Vatan ve millet duygularının gelişmesine katkı sağlayarak millî birlik ve beraberlik duygularının güçlenmesine etki eder.
• Devlet adamlarının ülkeyi yönetmelerinde yol gösterici olduğu gibi halkın da doğru yöneticileri seçmesinde etkilidir.
• Tarihini bilen bir insan, kendi milleti ile diğer milletlerin mukayesesini yapabilir. Bu mukayese kişiye öz güven kazandıracağı gibi, başka milletlere karşı empati kurma duygusunu ve hoşgörü anlayışını geliştirir.