Mülakat Nedir | Mülakatın Özellikleri | Mülakat Örnekleri

Mülakat Nedir?

Arapça bir kelime olan “mülakat” buluşmak, görüşmek gibi anlamlara gelir. Türkçede bunun için “görüşme, söyleşi, konuşma” terimleri önerilmiştir. Kendi uzmanlık alanlarında (edebiyat, müzik, spor, siyaset, sosyoloji, gazetecilik, resim ve benzeri sosyal ve sanatsal alanlarda) tanınmış kişilerle hayatları, çalışmaları, eserleri ya da istenilen herhangi bir konuda sorulu cevaplı olarak karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesine mülakat denir. Mülakat gazete ve dergilerde sıkça görülen bir türdür.
 

Mülakatın Özellikleri

• Mülakat, alanında ün yapmış ve toplum tarafından tanınmış kişilerle yapılır. Öğretici özellikler taşır.
• Mülakatın konusu, görüşme yapılacak kişinin uzmanlık alanına bağlı olarak değişir. Buna göre mülakatta sanat, edebiyat, siyaset, spor, bilim ve toplumla ilgili konular seçilebilir.
• Görüşülen kişinin adı, ne iş yaptığı, kendisiyle niçin konuşulduğu, buluşma yeri; sorular ve cevaplar belirtilmelidir.
• Kurallarını büyük ölçüde kendisiyle konuşulan kişinin mizacı ve kültürü belir­ler.
• Mülakat yapılacak kişiye sorulacak sorular önceden belirlenir. Soruların toplumu ilgilendiren konuları aydınlığa kavuşturacak nitelikte olmasına özen gösterilir.
• Mülakatta sorulan sorulara verilen cevapların yorum katılmadan, olduğu gibi aktarılması çok önemlidir. Yazar, kendi görüşlerini metne yansıtırsa metin mülakat olmaktan çıkar ve röportaj türünde yazılmış olur.
• Mülakatta gönderici ve alıcı doğrudan iletişim hâlinde olduğu için söyleşmeye bağlı anlatımdan ağırlıklı olarak yararlanılır. Bunun dışında açıklayıcı, öyküleyici, tartışmacı anlatım türlerine de yer verilir.
• Mülakatta açık ve yalın bir dil kullanılır.
• Mülakatta yüz yüze görüşme koşulu yoktur. Telefon, mektup, faks ve internet (elektronik posta, sosyal siteler vb.) aracılığıyla da mülakat yapılabilir.
• Türk edebiyatında Ruşen Eşref’in “Diyorlar ki” adlı eseri mülakat türünün ilk örneğidir.

 

Mülakat Çeşitleri

Tanınmış Kişilerle Yapılan Mülakatlar
Sanat, edebiyat, bilim, spor, ekonomi gibi alanlarda başarılı olmuş ve ün yapmış kişilerle yapılan mülakatlardır. Bu tür mülakatlarda amaç ünlü kişiyi bilinmeyen yönleriyle birlikte topluma tanıtmak; onun aile yapısı, anıları, zevkleri ve hayat anlayışı hakkında kendi anlatımı yoluyla bilgi vermektir.

Bir Konunun Uzmanı ile Yapılan Mülakatlar
Toplum gündeminde önem taşıyan bir olay ya da gelişmenin aydınlatılması için konunun uzmanları ile yapılan görüşmelerdir. Görüşülecek uzmanın ünlü olması koşulu yoktur. Kendi alanında söz sahibi ve yetkili olması yeterlidir.
 

Mülakatın Aşamaları

Bir mülakat metni çeşitli aşamalardan geçilerek oluşturulur. Öncelikle mülakat yapılacak kişiyi tanıma, o kişiye nasıl davranılacağını planlama ve randevu alma önemlidir. Mülakatlarda randevu alındıktan sonra mülakatın önemli bir kısmı geride bırakılmış demektir. Çünkü çoğu muhabir ya da konuşmacı en çok randevu alma aşamasında sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Randevu alındıktan sonra mülakatın hazırlık aşamaları gerçekleştirilir ve mülakatın uygulama aşaması için belirlenen gün ve saatte, mülakat yapılacak kişi veya kişilerle görüşmeye gidilir. Mülakat anında tutulan notlar daha sonradan değerlendirilir ve metin haline getirilir. Mülakatın aşamalarını kısaca şöyle belirtebiliriz:

1. Randevu Alma

• Mülakat yapılacak kişiyle buluşma ayarlamaktır.
• Mülakat yapılacak kişiye nazikçe yaklaşıldıktan sonra, mülakatın konu su ve görüşme talebi arz edilir.
• Buluşmaya dair söz alındıktan sonra buluşma yeri ve saati kararlaştırılır.

2. Hazırlık

• Mülakatın konusu hakkında araştırma yapılır.
• Mülakat yapılacak kişi hakkında bilgi toplanır.
• Sorulacak sorular yazılır ve belli bir düzen içinde sıralanır.

3. Uygulama

• Mülakatı yapan kişi beden dili ve konuşmalarıyla karşı tarafı mülakata hazırlamalıdır.
• Konuşan kişiye nazik ve özenli davranılmalı ve her söylediği dikkatle dinlenmelidir.
• Sorulacak sorular mülakat yapılan kişinin tavrına göre esnetilmelidir.
• Mülakat esnasında notlar tutulmalı gerekirse ses kayıt cihazı kullanılmalıdır.

4. Yazma

• Düzensiz bir şekilde tutulan notlar, mantıklı bir sıraya konularak değerlendirilmeli ve akıcı bir metin haline getirilmelidir.

 

Mülakat Yapan Kişide Bulunması Gereken Özellikler

• Görüşmeye katılacak kişi ya da kişilerle ön görüşme yapmalıdır. Bu ön görüşmede -telefon ya da mektupla da olabilir- görüşmenin amacı ve özellikleri belirtilmelidir. Özellikle, görüşmeye katılacak kişiye ne zaman, nerede görüşme yapılacağı hakkında bilgi verilmelidir.
• Görüşmeyi düzenleyen kişi, görüşme başında nazik bir ifadeyle konuya giriş yapmalıdır. (“Sizi / sizleri, buraya kadar yorduğum, kıymetli zamanınızı aldığım için özür diliyorum. Şimdiden vereceğiniz bilgiler için size / sizlere çok teşekkür ederim.” gibi.)
• Görüşeceği kişi ile ilgili araştırmalar yapmalı, hedeflediği bilgileri ortaya çıkaracak etkili sorular hazırlamalıdır.
• Görüşme yapacağı kişiye sorularını açık, anlaşılır ve düzgün bir şekilde sormalıdır.
• Görüşme sırasında nazik olmalı, görüştüğü kişinin soruyu her yönüyle ve rahat bir şekilde cevaplamasını sağlamalıdır.
• Görüştüğü kişinin sözünü kesmemelidir.
• Görüştüğü kişinin sorulara verdiği yanıtları olduğu gibi, tüm gerçekliğiyle aktarmalıdır.
• Mülakat yapacak kişi, konuğunun uzman olduğu alanda yapmış olduğu çalışmalarını iyi araştırmış olmalıdır.
• Konuşması, kültürü ve zekâsıyla karşıdaki kişinin daha rahat ve ayrıntılı konuşmasına zemin hazırlamalıdır.
• Kılık ve kıyafeti düzgün olmalı, jest ve mimiklerini iyi kontrol edebilmeli, konuşma sırasında vurgu ve tonlamalara dikkat etmelidir.
• Mülakat sona erdikten sonra görüştüğü kişiye nazikçe teşekkür etmeli, mülakatı anlamlı bir cümleyle sona erdirmelidir.

 

Mülakat Örnekleri

 
» Diğer sözlü anlatım türleri hakkında bilgi almak için Sözlü Anlatım Türleri adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.