Mektup Türleri ve Örnekleri | Özel Mektup | Edebi Mektup
Ana Başlıklar;
Mektup Türleri Nelerdir?
Yazılış amaçları, anlatım özellikleri ve muhattapların ilişkisi dikkate alındığında mektuplar dörde ayrılır. Mektup türü hakkında detaylı bilgi için Mektup Nedir? adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.
1. Özel Mektuplar
Aralarında akrabalık, arkadaşlık ilişkisi ya da düşünce bakımından yakınlık bulunan kişiler arasındaki yazışmalara özel mektup denir. Bu tür mektuplarda doğal, içten ve samimi bir anlatım ön plandadır. Özel mektuplarda genellikle günlük yaşamla ilgili konular ya da bir konu hakkındaki kişisel düşünceler dile getirilir.
Özel Mektupların Özellikleri
- Arkadaşlar ve akrabalar arasında yazılan mektuplardır.
- Genellikle haberleşme ve dertleşme amacıyla yazılır.
- Mektubun yazarı, muhatabıyla konuşuyormuş gibi bir üslup kullanır.
- Bu tür mektuplarda günlük yaşam konuları ya da muhataplar arasındaki özel konular ele alınır.
- Günlük konuşma diline yakın, doğal ve içten bir dil kullanılır.
- Cümleler kısa ve yalındır.
- Yazıda anlatım ve imla kusurları görülebilir.
- Özel mektuplar, konularına göre değişik isimlerle anılır: “Aile mektupları, tebrik mektupları, teşekkür mektupları, davet mektupları (davetiyeler), taziye mektupları, özür mektupları” gibi.
- Özel mektupların gizliliği söz konusudur ve bu gizlilik kanunla korunmuştur.
Özel Mektupların Yapısı
Sayfa Düzeni
Mektup yazılacak kâğıt düzenli ve temiz olmalıdır. Mektup beyaz ve çizgisiz kâğıda, siyah veya mavi mürekkepli kalemle yazılır. Sayfanın üst ve alt kısımlarında 3 cm, sol köşesinde 2 cm, sağ köşesinde 1 cm boşluk bırakılır.
Mektubun sağ üst köşesine “tarih”, yanına da yazıldığı “yerin adı” yazılır. Sayfanın sol üst köşesine, mektubu göndereceğimiz kişinin genel özelliklerine göre (yaşı, kültür düzeyi, yakınlık derecesi vb.) bir “hitap sözü” yazılır: Sevgili Anneciğim, Değerli Dostum, Saygıdeğer Hocam gibi.
Mektup yazıldıktan sonra mektubun sağ alt köşesine “ad-soyad” yazılır ve gerek görülüyorsa “imza” atılır. Mektubun sol alt köşesine “adres” yazılır. Zarf üzerinde adres varsa ya da alıcı tarafından biliniyorsa adresi mektuba tekrar yazmak gerekmez.
Giriş
Giriş bölümünde mektubun yazılmasına neden gerek duyulduğu kısaca anlatılır.
Gelişme
Gelişme bölümünde mektubun neden yazıldığı tüm ayrıntılarıyla anlatılır. Gönderici, muhatabıyla paylaşmak istediği duygu ve düşünceleri, ona iletmek istediği haberleri, istekleri bu bölümde paragraflar hâlinde dile getirir.
Sonuç
Sonuç bölümünde mektup yazılan kişi ile yakınlığın derecesine göre vedalaşma amacıyla temenniler belirtilir. “Sağlıcakla kal, ellerinden öperim, gözlerinden öperim, selam ve sevgiler, derin saygılar, Allah’a emanet olunuz.” vb. sözler mektubun sonuç bölümünde sıkça kullanılır.
2. Edebi Mektuplar
- Edebi mektuplar edebiyat, sanat ve siyaset dünyasında tanınmış kişilerin birbirlerine yazdığı mektup türüdür.
- Edebî mektuplar açık olarak bir dergide veya gazetede yayımlanır.
- Yazar, birine hitaben herhangi bir konudaki görüşlerini, düşüncelerini, duygularını anlatır. Ancak asıl amaç bu duygu, düşünce ve görüşleri herkese anlatmaktır.
- Edebî mektuplardan yazıldıkları döneme ait sanat, edebiyat ve fikir olayları hakkında bilgi edinmek de mümkündür.
- Edebiyat dünyasında tanınmış sanatçılar birbirlerine yazdıkları mektuplarla genellikle fikir ve sanat olaylarını, eserleri tartışırlar.
- Olaya bağlı sanatsal türlerde de edebî mektuplardan yararlanılır. Özellikle hikâye ve roman türlerinde kahramanların hayatlarını, ruh hâllerini, duygularını, düşüncelerini, anlayışlarını daha etkili anlatmak için zaman zaman mektuplar araç olarak kullanılmıştır.
- Yazarların birbirlerine yazdıkları mektuplardan oluşan eserler de vardır. Örneğin Cahit Sıtkı Tarancı’nın Ziya’ya Mektuplar adlı şiiri ile Nazım Hikmet’in Kemal Tahir’e yazdığı Hapishaneden Mektuplar şiiri edebi mektubun şiir biçiminde ifadesi niteliğindedir.
Özel Mektup ile Edebi Mektup Arasındaki Farklar
| Özel Mektup | Edebi Mektup |
|
|
Özel Mektup ile Edebi Mektup Arasındaki Benzerlikler
- Mektupların yazımında aynı plan ve düzen kullanılır.
- Amaç bilgi, duygu ve düşünce paylaşımıdır.
- Gönderen ve alıcı olmak üzere iki muhatap vardır.
- Gönderen, muhatabıyla konuşuyor gibi bir üslup sergiler.
- Birinci tekil kişili anlatım vardır.
3. Resmi Mektuplar
Resmî dairelerin ve tüzel kişilik taşıyan kuruluşların birbirleri ile ya da kişilerin devlet daireleriyle yapmış olduğu yazışmalara resmi mektup denir. Resmi mektup “kurumdan kuruma, kurumdan kişiye ya da kişiden kuruma” yazılabilir.
Bu mektupların hitap başlığı, yazılan kurumun ya da tüzel kişilik sahibi kuruluşun kanun ve tüzüklerdeki tam adıdır. Tarih ile birlikte mektubun sıra numarası ve konusu belirtilir. Mektup, cevap mahiyetinde ise “ilgi” hanesine cevabı olduğu mektubun sayı ve tarihi, “konu” hanesine de kısaca amaç yazılır. Bu yapıldıktan sonra iki ya da üç satır aralığı bırakılarak metin kısmı yazılır.
Resmi Mektuplarda Dil ve Anlatım
Resmî mektuplarda açık, yalın ve duru bir dil kullanılır. Mektup, alt makama yazılıyorsa “…rica ederim.”, üst makama yazılıyorsa “…arz ederim.”, eş değer bir makama yazılıyorsa “…arz ve rica ederim” şeklinde biter. Mektup metninin sağ altında ise mektubu yazanın makamı, adı ve soyadı ile imzası bulunur. Resmi Mektuplarda Kullanılan Dil ve Anlatım Özellikleri
- İstek veya şikâyetler kısaca ve net bir şekilde dile getirilir. Söz uzatılmaz.
- Dil göndergesel ve alıcıyı harekete geçirme işlevlerinde kullanılır.
- Dolaylı, süslü ve mecazlı anlatıma kesinlikle yer verilmez.
- Sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılır.
4. İş Mektuplar
Özel kişilerle iş kurumları ve iş kurumlarının kendi arasında, işle ilgili olarak yazılan mektuplara denir. Bu mektuplarda bir iş ya da hizmet söz konusudur. Bu, bir sipariş, satış, şikâyet, borç alıp verme isteği, tavsiye ya da bilgi isteme olabilir.
- İş mektuplarını, konularına göre altı başlık altında inceleyebiliriz: sipariş, satış, şikâyet, alacak, tavsiye, başvuru mektupları.
- İş mektuplarında kullanılan dil, alıcıyı harekete geçirme işlevindedir. Emredici anlatım türü kullanılır. İfadeler açık ve yalındır. Gereksiz uzatmalara yer verilmez.
- İş mektuplarına, kendisine mektup yazılan kişi ya da kurumun ad ve adresi ile başlanır. Kâğıdın sağ tarafına tarih yazılır. Adres ve tarihten sonra uygun bir aralık bırakılır, paragraf yapılarak doğrudan istek yazılır. Son bölüme saygı ifade eden bir söz eklenerek mektup bitirilir.
- Mektup metninin sağ altında mektubu yazanın adı ve soyadı ile imzası yer alır.
- İş mektuplarında şekil birliğini sağlamak için, son zamanlarda satır başı yapılmamakta, paragraflar, satır aralıkları daha da açılarak gösterilmektedir. Böylece yazı, sol yandan bir blok hâlinde ve aynı ölçüler içinde kalmaktadır.
- İş mektuplarında kurum ve kuruluşlar tarafından bastırılan antetli kâğıtlar kullanılmaktadır.
Özel Mektup Örnekleri
Özel Mektup Örneği-1
Sevgili Anneciğim,
İçimi ısıtan, beni mutlu eden mektubunu ustam dün bana bir müjdeyle verdi. Ben, güzel yüzünün hayaliyle işimi yapıyor, desenleri, motifleri bakır bir panoya işliyordum. O kadar mutlu oldum ki…
Anneciğim, Vakit geçirmeden, hemen bu mektubu yazıyorum. Köyden ayrılalı altı aydan fazla olmuş. Bu süre içinde, belki her ay sizleri, köyümüzü, evimizi, yemyeşil ağaçlarla dolu bahçemizi, petek petek arı kovanlarımızı görmeme rağmen yine özlemle doluyum.
Geçtiğimiz günlerde ustam, bakır işlemecilikte kısa zamanda ilerleyişimi yeteneğime ve gayretime bağlayarak “Aferin!” dedi. Sanatın bir altın bilezik olduğunu söyledi. Haftalığımın önümüzdeki hafta artacağını müjdeledi. Ben de o an, sana bayram hediyesi olarak alacağım ayakkabıyı düşündüm. İş yerimize yakın bir ayakkabıcının vitrininde gördüğüm ve sana yakışacağına inandığım ayakkabıyı alacağım.
Bayramdan bir kaç gün önce, ustam izinli olacağımı söylemişti. Elimde ayakkabım, küçük kardeşim Zeynep’e çeşit çeşit çikolata ve boyama kitapları ile kapınızı çalacağım. Bayram sevincini birlikte paylaşacağız. Ne güzel değil mi anneciğim?
İşe iyice alıştım. Beni düşünüp üzülme! Kendini yorma! Ben usta bir sanatkâr olma yolunda çalışıyorum. Sanatımıza katkıda bulunmak, bir yandan da üretici bir insan olarak kendime, aileme ve milletime yararlı olmak istiyorum.
Bakır eşyalar üzerine, çay ve kahve takımlarına, semaverlere, hediyelik bakır eşyalara, duvar panolarına ne güzel desenler işliyorum bir görsen… Çizgilerin akışında, desenlerin şekillenişinde hep sizleri düşünüyorum. Babamın vefatı ile düştüğümüz sıkıntıyı nasıl göğüsleyeceğimi planlıyorum. İşimi ilerletip, ücretimi artırmak istiyorum.
El emeği işler büyük ilgi görüyormuş. Bunu, rahmetli babamın arkadaşı Orhan Amca söyledi. İstanbul’da bir sergi açmamız konusunda bize yardım edeceğini belirtti. Biz de “evet” dedik ve başladık çalışmaya.
Aynı iş yerinde iki arkadaşımla birlikte yaptığımız özel işleri biriktirmeye başladık. Geleneksel süsleme sanatının birbirinden güzel örneklerini işliyoruz. Çalışmalarımız bitince İstanbul’da bir sergi açacağız.
Orhan Amca, sergi salonu için araştırma yapmaya başladı bile. Hazırlığımız sürüyor güzel anneciğim. Bayramda birlikte olmak dileğiyle senin ellerinden, küçük Zeynep’in gözlerinden öperim.
Kucak dolusu selam ve sevgilerimi gönderiyorum.
Oğlun Emre
Edebi Mektup Örnekleri
Edebi Mektup Örneği-1
Çok Aziz Oğlum,
Mektubunuzu seve seve okudum, lisanınızı çok beğendim. Onun satırlarında en büyük manevi servetimiz olan ana dilin pek güzel bir şekli var. Bugüne kadar size cevap veremedim çünkü bir aydan beri gripten yanıyordum ve şimdi iyileşmek üzereyim. Bazen hiç istemediğim hâlde bu gecikmeler zaruri oluyor. Yalnız hastalık değil, yaşım ilerledikçe işlerim artıyor, her sene biraz daha fazla çalışmak lazım geldiğini görüyorum.
Sizin başında bulunduğunuz mektep muhakkak ki memlekete çok iyi unsurlar yetiştirmektedir. Yavrularımızın içindeki büyük cedlerden gelen verasete liyakatli mürebbilerin himmeti ilave olununca elde edilecek netice, elbet memleketin beklediği hizmetlerdir, hayırlardır.
…
Hiç şüphe yok aşk, insan gönlünün en büyük kudretidir. Yıkıcı kuvvetler sayısızdır. Kadir kuvvet, yaratıcı kuvvet, yapan ve esirgeyen kuvvet, sevgidir. Sevilmenin yolu, sevmektir. Mesut olmanın yolu, mesut sevmektir. Hizmet yollarını bulabilmenin tek çaresi, sevmektir. Sev, o sana hangi yollardan hizmet edeceğini öğretir. Sen mesut edersen mesut ettiğinle beraber mesut olursun.
Bana bir resminizi gönderiniz. Onu, doğrudan doğruya göremediğim aziz oğlumun durgun suya vurmuş ışığın aksi gibi evimin haremine aksetmiş bir yüzünüz olarak tanımak isterim. Mektubunuzu saklayacağım. Bu neviden olan, bu seviyede, bu histe elimde toplanan mektupların arasına koyacağım.
Sıhhati afiyetinizi dilerim pek aziz ve değerli oğlum.
Hamdullah Suphi Tanrıöver
