YKS 2024'e Evden Hazırlanın! 7/24 Online Eğitim

Hemen İncele
Türk Dili ve Edebiyatı

İlahi Nedir? İlahi Örnekleri ve Özellikleri

İlahi Nedir?

Allah’ı övmek, O’na dua etmek ve en büyük aşkın Allah aşkı olduğunu belirtmek amacıyla yazılmış; belirli bir ezgiyle okunan dinî – tasavvufi halk şiiri nazım şekline ilahi denir.
 

İlahinin Özellikleri

  • Allah’ı övmek, ona yalvarmak, Allah aşkını ve dünyanın geçiciliğini dile getirmek için yazılan şiirlerdir. Kısacası ilahi aşkı konu edinen lirik şiirlerdir diyebiliriz.
  • Din, tasavvuf konularını ve Allah’ın varlığını, birliğini işlemesi yönüyle divan edebiyatındaki “tevhit” ve “münacat” ile benzerlik gösterir.
  • İlahiler her zaman kendine özgü bir ezgiyle okunur.
  • Şair son dörtlükte genellikle mahlasına yer verir.
  • Çoğunlukla hece ölçüsüyle yazılır, aruzla yazılan ilahiler de vardır.
  • Kafiye düzeni koşmaya benzer. (abab, cccb, dddb…)
  • Hece ölçüsüyle yazılan ilahilerde genellikle 7, 8 ve 11’li hece ölçüsü kullanılır.
  • Nazım birimi genellikle dörtlüktür. Dörtlük sayısı 3 ile 7 arasındadır. Beyitlerle yazılan ilahiler de vardır.
  • Söylendiği yere, kesime ve tarikata göre çeşitli adlar alır. Buna göre ilahi nazım türü;
    • Mevlevilerde “ayin
    • Bektaşilerde “nefes
    • Gülşenilerde “tapuğ
    • Halvetilerde “durak
    • Alevi geleneğinde “deme
    • Diğer bazı tarikatlarda “cumhur” olarak anılır.
  • Bu türün en önemli temsilcisi 13. yy. tasavvuf şairi Yunus Emre’dir.

 

İlahi Örnekleri

Adı Güzel Kendi Güzel Muhammed - Yunus Emre
Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
Şefâat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Mü’min olanların çoktur cefâsı,
Ahirette olur zevk-u sefâsı,
On sekiz bin âlemin Mustafâ’sı,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Yedi kat gökleri seyrân eyleyen,
Kûrsûnün üstünde cevlân eyleyen.
Mi’râcda ümmetin Hak’dan dileyen,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Ol çâriyâr anın gökler yâridir,
Anı seven günahlardan beridir,
On sekiz bin âlemin serveridir,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Aşık Yunus neyler iki cihânı sensiz,
Sen Hak Peygambersin şeksiz, gümânsız
Sana uymayanlar gider imânsız,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Aşkın Aldı Benden Beni - Yunus Emre
Aşkın aldı benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanaram dün ü günü
Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinürem
Ne yokluğa yerinürem
Aşkın ile avunuram
Bana seni gerek seni

Aşkın aşıklar öldürür
Aşk denizine daldurur
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni

Aşkın zincirini üzem
Deli alam dağa düşem
Sensin dün ü gün endişem
Bana seni gerek seni

Sufilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni

Eğer beni öldüreler
Külüm göğe savuralar
Toprağım anda çağura
Bana seni gerek seni

Cennet cennet didükleri
Birkaç köşkle birkaç huri
İsteyene virgil anı
Bana seni gerek seni

Yunus çağururlar adum
Gün geçtikçe artar odum
İki cihanda maksudum
Bana seni gerek seni

Çağırayım Mevlam Seni - Yunus Emre
Dağlar ile taşlar ile
Çağırayım Mevlâm seni
Seherlerde kuşlar ile
Çağırayım Mevlâm seni

Sular dibinde mâhiyle
Sahralarda âhû ile
Abdal olup yâhû ile
Çağırayım Mevlâm seni

Gök yüzünde İsâ ile
Tûr dağında Mûsâ ile
Elimdeki asâ ile
Çağırayım Mevlâm seni

Derdi öküş Eyyûb ile
Gözü yaşlı Ya’kûb ile
Ol Muhammed mahbûb ile
Çağırayım Mevlâm seni

Hamd ü şükrullah ile,
Vasf-ı Kulhüvallah ile
Daima zikrullah ile,
Çağırayım Mevlam seni

Bilmişim dünya halini
Terk ettim kıyl ü kâlini
Baş açık ayak yalını
Çağırayım Mevlâm seni

Yûnus okur diller ile
Ol kumru bülbüller ile
Hakkı seven kullar ile
Çağırayım Mevlâm seni

Şol Cennetin Irmakları - Yunus Emre
Şol cennetün ırmakları akar Allah deyü deyü
Çıkmış İslam bülbülleri öter Allah deyü deyü

Salınur Tüba dallan Kur’an okur hem dilleri
Cennetde huri kızları gezer Allah deyü deyü

Kimi yiyüp kimi içer hep melekler rahmet saçar
İdris Nebi hulle biçer biçer Allah deyü deyü

Hep nurdandur direkleri gürnişdendür yaprakları
Uzandukça budakları biter Allah deyü deyü

Aydan arıdur yüzleri misk ü anberdür sözleri
Cennetde hüri kızları gezer Allah deyü deyü

Hakk’a aşık olan kişi akar gözlerinün yaşı
Pür-nür olur içi taşı söyler Allah deyü deyü

Ne dilersen Hak’dan dile kılavuz ol toğri yola
Bülhül aşık olmış güle öter Allah deyü deyü

Açıldı gökler kapusı rahmetle toldı hepisi
Sekiz cennetün kapusı açar Allah deyü deyü

Rıdvan durur kapı açan hulle tonlarını biçen
Kevser şarabını içen kanar Allalı deyü deyü

Miskin Yunus var yarına koma bu güni yarına
Yann Hakkun didarına varur Allalı deyü deyü

Allah Tanrı Yaradan - Kaygusuz Abdal
Allah Tanrı Yaradan
Gel içegör cur’adan
Yâr ile yâr olagör
Çıksın ağyar aradan

Bekle gönül bostanın
Su sığırı girmesin
Key sakın uçurursun
Kandili minareden

Fil yükün karıncaya
Yükletme çekebilmez
La’l ü gevher kıymetin
Umma seng-i hareden

Hacca vardım der isen
Kanda vardın hacca sen
Kılavuzsuz kuş uçmaz
Bunca dağ ü dereden

Hacca varan kişinin
Gönül yapmak işidir
Gönül Hakk’ın beytidir
Sakın sen emmareden

Sen özünü bil nesin
Hak sende sen kandesin
Hakk’ı bilmek dilersen
Geç ağ ile hareden

Dünya ahret demegil
Biliş ü yad demegil
Uzak savaşa düşme
Geç kuru sehhareden

Tıfıllayın dembedem
Dambu dumbu söyleme
Mansur’layın olursun
Bilmezsen müdareden

İnsan nur-ı kadimdir
Hasta değil hekimdir
Sen dahi insan isen
Anla bu esrareden

Âşık olan bu yolda
Can ile baş oynadır
Sen dahi âşık isen
Bakma gel kenareden

Sen insanı sorarsan
Hak’tan ayrı değildir
Sıfatı zat-ı mutlak
Hırkası çar pareden

Aklına akıl deme
Sözüne delil deme
Çünkü kurtaramazsın
Nefsini emmareden

Kaygusuz’un hüneri
Helva vü biryan yemek
Andan özge hüneri
Umma bu biçareden

 
» Tekke-Tasavvuf Edebiyatı
» Halk Edebiyatı

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir