Teşhis (Kişileştirme) Nedir? Teşhis Örnekleri ve Özellikleri
Teşhis (Kişileştirme) Nedir?
İnsanın yapabileceği davranışları insan dışındaki varlıklara yaptırma sanatına teşhis denir. Böylece insana ait bir özellik insan dışındaki bir varlığa yüklenmiş olur.
Masal ve Fabl türlerinde bu sanata çokça rastlayabiliriz. Aynı zamanda teşhis kapalı istiare ile çok fazla benzerlik gösterir. Hatta teşhise bir nevi kapalı istiare de diyebiliriz fakat teşhisin kapalı istiareden farkı; teşhiste benzetilenin yalnızca insan olmasıdır.
Teşhis sanatında amaç cansız varlıklara ve soyut kavramlara insana ait özellikler kazandırıp onları canlandırma, hareketlendirmektir.
Örnek
Mektuplarım ağlarken sustu dilekçelerimYüzümün serabında delirdi gecelerim
Bu dizelerde geçen “ağlamak, susmak ve delirmek” sözleri, insana özgü ifadelerdir. “Mektupların ağlaması, dilekçelerin susması ve gecelerin delirmesi” sözleriyle teşhis sanatı yapılmıştır.
Teşhis (Kişileştirme) Örnekleri
Örnek
» Sazım ne susuyorsunBir şeyler çal söyle
“Bir şeyler çalıp söylemek” sadece insanlara özgü bir özelliktir, bu şiirde “saz” için kullanılarak teşhis yapılmıştır.
» O gün bugün, hep sessiz ağlaşırlar geceler
Ruhumla bir dost gibi anlaşırlar geceler
“Gecelerin ağlaşması” ve “ruhla anlaşması” kişileştirme örnekleridir.
» Senin tutkunla mecnun geziyor, güneş ve ay
“Gezmek” insanın özelliğidir; “güneş ve ayın gezmesi” kişileştirme örneğidir.
» Ağacın biri bulvarda ölüyordu.
Bu cümledeki “ağaç” sözcüğü, insana ait olan “ölmek” sözcüğü kullanılarak kişileştirme yapılmıştır. Asıl kastedilen ağacın kurumasıdır.
» Mektuplarım ağlarken sustu dilekçelerim.
Bu cümlede “mektup” ve “dilekçe” sözcüklerine, insana ait özellikler verilerek kişileştirme yapılmıştır.
» Yüzümün serabında delirdi gecelerim.
Bu cümlede gece sözcüğüne insana ait bir özellik verilerek kişileştirme yapılmıştır.
» Demir yolu eli kolu bağlı ağlıyordu.
Bu cümlede demir yolu sözcüğüne insana ait bir nitelik verilerek kişileştirme yapılmıştır.
Aşağıdaki dizelerde de kişileştirme örnekleri vardır:
» Beyhude seslenir beyhude çağlar
Bir sola bir sağa çoban çeşmesi
» Akıyordu su
Gösterip aynasında söğüt ağaçlarını
Salkım söğütler yıkıyordu suda saçlarını
» Sustukça sema kalbime hicranı fısıldar,
Gül ismini bülbül o güzel anı fısıldar,
Dediler ki gönül derdine tek çare unutmak,
Heyhat! Unutmak bile cananı fısıldar…
» Hazin bir siyaha boyandı bulutlar
İkimize ağlar bu nazlı yağmurlar
Umudum azaldı, geçiyor zamanlar
Ayrılık efendi, kulu biz aşıklar
» Bütün kusurumu toprak gizliyor
Merhem çalıp yaralarım düzlüyor.
Kolun açmış yollarımı gözlüyor
Benim sadık yarim kara topraktır.
» Açtın dertlerini, kanattın beni,
Altında türküler düzdüğüm ağaç.
» Yol üstü çeşmeler bakar kenardan.
» Susamış yıldızlar iner göllere.
» Söz Sanatları
