Deyim Aktarması Nedir? Çeşitleri ve Örnekleri
Deyim Anlam Aktarması Nedir?
Bir sözcüğün benzetme amacı ile başka bir sözcük yerine kullanılmasına deyim aktarması denir.
Deyim Anlam Aktarması Çeşitleri
Deyim aktarmasının farklı türleri vardır;
1. Doğadan İnsana Aktarma
Doğadaki varlıkların ya da varlıklara ait özelliklerin insan için kullanılmasıdır.
Örnek
Neden böyle düşman görünürsünüz,Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
Bu dizelerde, aynalara “dost, düşman” olma özelliği yüklenmiş; bu özellikler insana aittir.
» Toprak cömerttir, biz ona bir veririz, o bize bin verir.
Bu cümlede de “cömert” sözcüğü ile toprak nitelenerek insandan doğaya aktarım yapılmıştır.
» Dalgalandım da duruldum
Koştum ardından yoruldum”
dizelerinde “deniz”e ait özellikler olan “dalgalanmak” ve “durulmak” sözcükleri insan için kullanılarak doğadan insana aktarma yapılmıştır.
2. İnsandan Doğaya Aktarma:
İnsana ait bir özellik doğadaki bir varlık için kullanılır. Bu aktarma kişileştirme adı ile de anılır ve şiirlerde, edebi eserlerde sıklıkla başvurulan bir söz sanatıdır
Örnek
» Hasta deniz» İhtiyar ağaçlar
» “Dağlar, omuz omuza yaslanan dağlar
Sular kararınca paslanan dağlar”
dizelerinde insana ait bir özellik olan “omuz omuza yaslanmak” ifadesi insan dışı bir varlık olan “dağlar” ile ilgili olarak kullanıldığı için insandan doğaya aktarma yapılmıştır.
3. Doğadan Doğaya Aktarma:
Doğada bir varlığa ait bir özelliğin başka bir varlığa aktarılmasına denir.
Örnek
» Karlar uçuşuyordu.» Büyük bir sürü tepeden aşağıya akıyordu.
yukarıdaki cümlelerde doğaya ait özellikler, yine doğadaki farklı bir varlığa verilerek deyim aktarması yapılmıştır.
4. Duyular Arası Aktarma:
Bir duyuya ilişkin bir kavramın veya özelliğin başka bir duyuya aktarılmasına verilen addır. Genellikle dokunma, koklama, işitme, görme ve tatma duyularının birbirlerinin yerine kullanıldığı durumlardır. Duyu aktarması yapılan sözcük mecaz anlam kazanır.
Örnek
» Bir tatlı bakışın yeter, ömrümün son bulmasınacümlesinde “tatlı” sözcüğü aslında “tatma duyusu”yla ilgilidir, ancak burada “görme duyusu”na aktarılmıştır.
» Yumuşak bir konuşması vardı.
Dokunma duyusundan, işitme duygusuna aktarım yapılmıştır.
» Tatlı dillim, güler yüzlüm, ey ceylan gözlüm!
dizesinde “tatlı dillim” ifadesinde tatmayla ilgili bir sözcük olan “tatlı” sözcüğü işitmeyle ilgili olan “dil” sözcüğüyle birlikte kullanılarak duyular arası aktarma yapılmıştır.
