Metinlerin Sınıflandırılması Konu Anlatımı

Haşim SavsakŞubat 22, 2019

Ana Başlıklar;

Metinlerin Sınıflandırılması
Sözlü Anlatım Türleri
Yazılı Anlatım Türleri

Metinlerin Sınıflandırılması

Edebiyat sahasında ortaya konan eserlerin amaçları, ortak yönleri ve ifade şekilleri göz önünde bulundurularak yapılan sınıflandırma sonucu ortaya çıkan anlatım çeşitlerinin her birine edebi tür denir. Tür denince edebiyatta belli ortak konuları, özellikleri, biçimleri, teknikleri ve hatta kural ya da ilkeleri olan eserler akla gelir. Hikâye, roman, destan gibi anlatılar ve şiir bu bağlamda ilk akla gelen türlerdir.

Edebiyat türleri biçim yönüyle iki başlık altında ele alınabilir: nazım (şiir) ve nesir (düz yazı). Nazım, belli bir ölçü ve kalıp esas alınarak üretilmiş edebi ürünlerdir ya da kısaca bütün şiir ve şiirsel metinlerdir. Hece vezni gibi belli bir kalıp ve ölçü kaygısı güdülerek yazılır. Nesir ise serbest, ölçüsüz düz yazıdır. Nazım genel olarak bütün şiir türlerini, nesir ise edebiyatın şiir dışındaki tüm biçimlerini (roman, öykü, anı, deneme, makale vs.) kapsar.

Edebiyatta türlerin ortaya çıkışı ve sınıflandırılmasıyla ilgili ilk çalışmayı Antik Yunan filozofu Aristo yapmıştır. Aristo “Poetika” adını verdiği eserlerinde edebiyat sanatını “şiir” ve “nesir” olarak ikiye ayırmıştır. Dünya edebiyatında bundan önceki dönemlerde destan temeline ve sözlü anlatım geleneğine dayanan şiir türü ağırlıktaydı.

Şiir, edebi türlerin en eskisidir. Bunun nedeni, şiirin kolay ezberlenerek sözlü anlatım kanalıyla kuşaktan kuşağa aktarılabilmesiydi. Bu durum, Türk edebiyatı için de geçerlidir. İlk sözlü edebi ürünlerimiz genellikle şiir türünde oluşmuştur. Ancak yazıyı kullanmaya başlayan insanlık; yalnız duygularını değil, düşüncelerini ve tasarılarını da dile getirip ölümsüzleştirmek istemiştir.

19.yüzyıla gelindiğinde edebi türlerin çoğaldığı ve kendi içinde çeşitlendiğini görmekteyiz. Okuyucu sayısının artması, kitap basma, dağıtma işlerinin kolaylaşması gibi imkanlarla türler daha kısa ömürlü olmaya başlamış ve çabuk değişmeye maruz kalmıştır. Özellikle gazetenin yaygınlaşmasından sonra tür, daha geniş anlamda kullanılmaya başlanmış, yeni türler ortaya çıkmış ve neredeyse her yazı bir edebi tür sayılmıştır; deneme, makale, fıkra gibi. Metinler yapı, amaç ve ifade şekli göz önüne alınarak şöyle sınıflandırılabilir: