YKS 2024'e Evden Hazırlanın! 7/24 Online Eğitim

Hemen İncele
Türk Dili ve Edebiyatı

Makale Türünün Tarihsel Gelişimi | Türk Edebiyatında Makale

Makalenin Tarihsel Gelişimi

Bu yazımızda makale türünün Dünya edebiyatında ve Türk edebiyatındaki tarihsel gelişimi hakkında bilgi vereceğiz.
 

Dünya Edebiyatında Makale

Makale türü, gazete ve dergilerin ortaya çıkıp yaygınlaşmasıyla başlamıştır. Bu türün tarihsel gelişimini takip etmek için gazeteciliğin nasıl başladığını ve geliştiğini bilmek gerekir. İnsanlık tarihinde haberleşme amacıyla çıkarılan ve bugünkü gazetelerin işlevini gören belgeler oldukça eskilere dayanır. MÖ 1750 yıllarında Mısır’da çıkarılan el yazması belgelerin haberleşme amacıyla ortaya konmuş ilk gazete örnekleri olduğu sanılmaktadır. Bu ilk gazete örneklerinde Mısır firavunlarının emirleri, toplumsal yaşamı düzenleyen kurallar yazılıp halka duyurulmuştur.

13. ve 14. yüzyıllarda haberleşme amaçlı belgelerin daha çok ticaret ve din konularını ele aldığı görülmektedir. 15, 16 ve 17. yüzyıllarda Avrupa’da ortaya çıkan hümanizm akımının da etkisiyle Almanya, İngiltere, Hollanda, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde gazetecilik faaliyetleri artmaya başlamıştır. Modern anlamda ilk gazeteler, 1605-1609 yılları arasında Johannes Carolus tarafından Almanya’nın Stuttgart kentinde çıkarılan “Aller Fürnemmen Und Gedenckwürdigen Historie” ve “Avisio Relatione der Zeitung” adlı gazetelerdir. Bu gazeteleri daha sonraki yıllarda başka gazeteler takip etmiştir:

  • Nathaniel Butter (İngiltere, 1622)
  • La Gazette de France (Fransa, 1631)
  • La Gazette de Leyde (Hollanda)

18. yüzyılda gazetecilik alanında önemli gelişmeler kaydedilmiş, gazete yalnız haber verme amacıyla değil sanat, bilim ve kültür alanlarındaki bilgilerin de paylaşıldığı bir yayın organı haline gelmiştir. Buna göre makale türünün gazetelerde yayımlanmasının 18. yüzyılda başladığını söylemek mümkündür. Bu asırda İngiltere, Almanya, Fransa gibi ülkelerde önemli düşünce ve bilim önderleri gazetelerde yazılar yazarak halkı aydınlatmıştır. Makale türünün bu ilk modern örnekleri günümüze gelene kadar gazeteciliğin geçirdiği değişim sürecine bağlı kalarak içerik ve biçim yönünden bazı değişimlere de uğramıştır.
 

Türk Edebiyatında Makale

Türk edebiyatında tasavvuf ve divan edebiyatı dönemlerinde dini eserlerin giriş kısımlarındaki “makâlât” (makaleler) adlı yazılar, makale türünün bizdeki ilk örnekleri sayılır. Bu yazılarda hem eser tanıtılır hem de din ve yaşamla ilgili temel bilgiler okuyucuya aktarılırdı. Makale, modern edebiyatın bir türü olarak Türk edebiyatında Tanzimat Dönemi’nde ortaya çıkmıştır. İlk makale 19. yüzyılda İbrahim Şinasi tarafından Tercümân-ı Ahvâl gazetesinin ilk sayısında yayımlanan “Mukaddime” adlı yazıdır.

Tercümân-ı Ahvâl gazetesinin yayın hayatı süresince sosyal ve siyasal meseleler üzerine çok sayıda makale yazan Şinasi, kendisinden sonraki yazarlara da öncülük etmiştir. Ziya Paşa Muhbir gazetesinde; Namık Kemal Tasvir-i Efkâr, Hürriyet ve İbret gazetelerinde; Ali Suavi Ulum ve Muhbir gazetelerinde siyasi ve sosyal içerikli makaleler yazmıştır. Makale türünün bu ilk temsilcilerini Ahmet Mithat Efendi, Şemseddin Sami, Cenap Şahabettin, Hüseyin Cahit Yalçın, Ziya Gökalp, Süleyman Nazif, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay gibi yazarlar izlemiştir.

Cumhuriyet Dönemi’nde gazete ve dergi sayısındaki artışa paralel olarak makale türünde yazan sanatçıların ve makale türündeki eserlerin sayısında da önemli artışlar olmuştur. Cumhuriyet Dönemi’nin önemli makale yazarlarından bazıları şunlardır: Peyami Safa, Yahya Kemal Beyatlı, Falih Rıfkı Atay, Ahmet Hamdi Tanpınar, Cemil Meriç, Mehmet Kaplan, Ahmet Kabaklı…
 
» Önerilen: Makale Nedir?
» Önerilen: Makale Nasıl Yazılır?
» Önerilen: Makale Örnekleri

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir