Teşbih (Benzetme) Nedir? Teşbih Örnekleri ve Çeşitleri
Teşbih (Benzetme) Nedir?
Sözü daha etkili duruma getirmek, kuvvet kazandırmak için aralarında çeşitli yönlerden ilgi bulunan iki şeyden benzerlik bakımından güçsüz olanı, nitelikçe daha üstün olana benzetmeye teşbih denir.
Örnek
Sende mi bir mum gibi eriyip söneceksinSöyle gülüm, ülkeme ne zaman döneceksin
Bu dizelerde şair, “sevgilisinin kendisine dönmediğini ve bunun unutulma ihtimalini doğurduğunu” anlatmak için “bir mum gibi eriyip sönme” benzetmesini kullanmıştır.
Teşbihin Unsurları
Tam bir benzetmede dört unsur vardır:
- Benzeyen: Benzetmenin nitelik açısından zayıf olanı
- Kendisine Benzetilen: Benzetmenin nitelik açısından güçlü olanı
- Benzetme Yönü: Benzeyenle kendisine benzetilen arasındaki benzeşme ilgisi, yönü.
- Benzetme Edatı: Benzerlik ilgisi kuran “gibi, kadar, sanki, güya, tıpkı, adeta…” vb. sözcüklerdir.
“Benzeyen” ve “kendisine benzetilen” “asıl unsurlar”; “benzetme yönü” ve “benzetme edat”, “yardımcı unsurlardır”.
Örnek
» Hayat, akıp giden ezeli ırmak gibidir.
Benzeyen: Hayat
Kendisine benzetilen: Irmak
Benzetme yönü: Akıp gitmesi
Benzetme edatı: Gibi
» Eski radyolar gibi çatıya saklanmış aşk.
Benzeyen: Aşk
Kendisine benzetilen: Eski radyolar
Benzetme yönü: Çatıya saklanması
Benzetme edatı: Gibi
Teşbih (Benzetme) Çeşitleri ve Örnekleri
Ayrıntılı Teşbih
Benzetmenin dört unsuru da kullanılarak yapılan benzetmeye denir.
Örnek
» Dörtnala gelip Uzak Asya’danAkdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan
Bu memleket bizim.
Benzeyen: Bu memleket
Kendisine benzetilen: Kısrak başı
Benzetme yönü: Uzanması
Benzetme edatı: Gibi
» Gökyüzü gibi bir şey çocukluk
Hiçbir yere gitmiyor
Benzeyen: Çocukluk
Kendisine benzetilen: Gökyüzü
Benzetme yönü: Hiçbir yere gitmemesi
Benzetme edatı: Gibi
Aşağıdaki cümleler de ayrıntılı teşbihe örnek olarak verilebilir.
- İçimde hicranınla tutuşuyor nağmeler Nazarın ok misali karanlıkları deler.
- Yaralı bir ceylan misali ürkekti bakışları.
- İnsan bu su misali kıvrım kıvrım akar ya!
- Çorumluyu kızdıran zehir gibi bu acı sözlerdi.
- İstanbul trafiğinde arabalar, gelin alayı gibi sıralanır fakat bir arpa boyu yol almakta zorlanırlar.
- Durmuş bir saat gibiydi durup geçmeyen zaman.
- Garibanlar yolunuyor kaz gibi.
- Gözleri ejderha ateşi kadar sıcak lambaların gölgesinde geçti tüm çocukluğum.
Kısaltılmış Benzetme
Benzetme yönü bulunmayan teşbihtir.
Örnek
» İçimde çırpınıyor zavallı, aciz bir kuşSevda sanki tırmansam sonum olacak yokuş
Benzeyen: Sevda
Kendisine benzetilen: Kuş
Benzetme yönü: –
Benzetme edatı: Sanki
» Yenilgiler bir tufan gibi yüreğimde
Benzeyen: yenilgiler
Kendisine benzetilen: tufan
Benzetme yönü: –
Benzetme edatı: gibi
Aşağıdaki cümleler de kısaltılmış teşbihe örnek olarak verilebilir.
- İnsan yaşadığı yere benzer.
- Bu dört mısra değildi, Sanki dört damla kandı.
- Karısına yıllarca cehennem gibi bir hayatı yaşattı.
- Kutu gibi bir dairede oturuyor.
- Aslan gibi çocuktu Metin’in oğlu.
Pekiştirilmiş Benzetme
Benzetme edatı söylenmeden yapılan teşbihtir.
Örnek
» Ucu göğsünde duran bir kılıcım pençendeGözlerin benden uzaklaşsa da gönlün bende
Benzeyen: ben
Kendisine benzetilen: kılıç
Benzetme yönü: göğsünde duran
Benzetme edatı: –
» Cehennem kızılı rujlu dudakları sıcak güneş soğuktu.
Yakıcılığı ve sıcaklığı yönüyle rujlu dudakları cehennemin kızıllığına benzetmiştir fakat benzetme edatı söylenmemiştir.
Aşağıdaki cümleler de pekiştirilmiş teşbihe örnek olarak verilebilir.
- Ben ağaran vakitte bile inleyen bülbülüm / Bir çiçektir ki solar mevsimi geldikçe başın
- Yârin dudağından getirilmiş / Bir katre alevdir bu karanfil
- Bir bozuk saattir yüreğim hep sende durur.
- Sürüklenen bir kış ölüsüdür zaman.
- Bir siyah kadındır kaldırımlarda gece.
- Yollar köyleri saran eskimiş çerçeveler.
Teşbih-i Beliğ (Güzel Benzetme)
Benzetmenin asıl unsurları olan “benzeyen” ve “kendisine benzetilen”le yapılan benzetmeye denir.
Örnek
» Birer kağıt fenerdir meyveler dal ucunda.Benzeyen: Dal ucundaki meyve
Kendisine benzetilen: Kağıt fener
Benzetme yönü: –
Benzetme edatı: –
» Ben güneş tutkunu açık bir pencereyim.
Benzeyen: Ben
Kendisine benzetilen: Güneş tutkunu açık bir pencere
Benzetme yönü: –
Benzetme edatı: –
Aşağıdaki cümleler de teşbih-i beliğe örnek olarak verilebilir.
- Serviler içinde bir alevdir Emir Sultan
- Gül tenli sevdiğim.
- Muavin, yolculara: Pamuk eller cebe! diye bağırıyordu.
- Gözlerimiz kurşun, elimiz bıçak / Severek öldürdük güzellikleri.
- “İnci dişlim”, “Elma yanaklım”, “Gül kokulum”
- Aşk bir cennet bahçesi yaşamayana anlatılmaz.
» Söz Sanatları
