Dünya’nın Şekli ve Sonuçları
Ana Başlıklar;
Dünya’nın Şekli ve Sonuçları
Yer’in şekli: Bilim ve teknolojideki seviyelere bağlı olarak İlk Çağ’da Dünya’mızın şekli değişik biçimlerde tahmin ediliyordu. Orta Çağ’da özellikle Türk İslam Dünyası’nda matematik coğrafyada görülen gelişmelerle meridyenlerin uzunlukları ölçülmüş ve Yer’in yuvarlak olduğu anlaşılmıştır. 16. yüzyılda Kopernik’ten sonra önce elipsoit ve daha sonrada yuvarlak olduğu bilinen Yer’in şeklinin, 18. yüzyılda yapılan hassas ölçümler sonunda tam küre olmadığı anlaşılmıştır. Yer’in bu gerçek biçimine geoit denir.
- Ekvator çevresi kutuplar çevresinden uzundur.
- Ekvator yarıçapı kutuplar yarıçapından fazladır.
- Dünya’nın merkezine daha yakın olan kutuplarda, yerçekimi kuvveti ekvatora göre daha fazladır.
Dünya’nın Şekli
Dünya’nın kutuplardan basık Ekvator’dan şişkince kendine has bir şekli vardır. Bu şekle geoit adı verilir. Dünya geoit şeklini, kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak Ekvator kısmında oluşan merkez kaç kuvvetinin etkisiyle meydana gelen savrulma sonucunda almıştır. Dünya’nın geoit şeklinin üç önemli özelliği vardır;
- Çekül doğrultusu her noktada Yer’in yüzeyine diktir.
- Yer ekseni 23° 27′ eğiktir.
- Kutuplarda basık, ekvatorda şişkin olup basıklık oranı 1/297dir.
Dünya’nın Şeklinin Sonuçları
Dünya’nın Küresel Şeklinin Sonuçları:
- Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir. Güneş ışınlarının yere düşme açısı Ekvator’dan kutuplara doğru daralır.
- Cisimlerin gölge boyları kutuplara doğru uzar.
- Dünya’nın yarısı aydınlıkta yarısı karanlıkta kalır. Aydınlık ve karanlık yarımküreleri ayıran sınıra “aydınlanma çemberi” denir.
- Paralel dairelerinin çevre uzunlukları ekvatordan kutuplara doğru azalır.
- Meridyenlerin boyları birbirine eşittir. Meridyenler arası mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru daralır.
- Dünya’nın ekseni etrafındaki dönüş hızı (çizgisel hız) ekvatordan kutuplara gidildikçe azalır.
- Güneş doğarken (şafak vakti) ve batarken (gurub vakti) yaşanan alacakaranlık süreleri Dünya’nın çizgisel hızına bağlı olarak ekvatordan kutuplara doğru uzar.
- Termik basınç kuşakları oluşur (Ekvator’da termik alçak basınç, kutuplarda termik yüksek basınç).
- Dünya’nın şeklinden dolayı harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.
- Kutup Yıldızı (Kuzey Yıldızı) sadece Kuzey Yarım Küre’den görülür. Kutup Yıldızı’nın görülme açısı o yerin enlem derecesini verir.
Dünya’nın Geoit Şeklinin Sonuçları:
- Kutup noktaları, Ekvator’a göre Dünya’nın merkezine daha yakın olduğundan yer çekimi kutuplarda daha fazladır.
- Ekvator’un çevresi kutupların çevresinden daha geniştir.
- Ekvator’un yarıçapı, kutupların yarıçapından daha uzundur.
Dünya’nın Boyutları Hakkında Bilgi
