Cinas Nedir? Cinas Örnekleri ve Özellikleri
Cinas Nedir?
Söylenişleri ve yazılışları aynı, anlamları ayrı olan iki sözcüğü bir arada kullanmaya cinas denir.
Örnek
Ey kupkuru çölleri cennetlere çeviren gülVaktidir, ağlayan gözlerimin içine gül
Birinci dizede bir çiçek türü olan “gül” ile ikinci dizede de gülmek eylemi anlamındaki “gül” kullanılarak cinas yapılmıştır.
Cinas Örnekleri
Örnek
» Bir güzel şûha dedim iki gözün sürmelidirDedi vallahi seni Hind’e kadar sürmelidir
Dedim ateşlere yaktın ciğerim oldu kebap
Dedi söndürmek için payıma yüz sürmelidir
Dedim ey mehlika al bu gece bezme beni
Dedi beyhude yorulma kapılar sürmelidir
Dedim aşıklara cevrin ne cefadır güzelim
Dedi aşık olanın üstüne at sürmelidir
“Sürme” kelimesinin kullanılışına göre manaları, birinci beyitte: “göze çekilen sürme ve sürgüne göndermek”, ikinci beyitte “sevgilinin ayağına kapanarak yüz sürmek, yalvarmak”, üçüncü beyitte “kapıların kilitli olması”, dördüncü beyitte ise “süratli bir şekilde at koşturmak”tır.
» Terziye kumaş geldi düşünür ki ne kese
Ölçtü, biçti baktı ki ne cep olur ne kese
Birinci dizedeki “kese” “kesmek” anlamında, ikinci dizedeki “kese” ise “para kesesi” anlamında olduğu için cinastır.
» Açmış kollarını yükselen çamlar
Her dalın ucundan ay nuru damlar
Benekli ışıklar altında damlar
Nakıştır sanırsın baş yazmasında
Bu dörtlükte “damlar” kelimelerinden birincisi fiil, ikincisi isim olarak kullanılmıştır.
» Geçtikçe bembeyaz gezinenler üçer beşer
Bildim ki ahiret denilen yerdedir beşer
“Beşer” kelimelerinin birincisi sayı olarak, ikincisi insan manasında kullanılmıştır.
» Bülbül eder güle naz
Gül eder bülbüle naz
Bugün bir şehre vardım
Ağlayan çok gülen az
“Güle naz” ile “gülen az” sözcükleri cinas oluşturacak biçimde kullanılmıştır.
Aşağıdaki cümlelerde de cinas sanatına örnek olarak verilebilir:
» Kısmetindir gezdiren yer yer seni
Gafil olma akıbet yer, yer seni
» Sahici mi o elinde tuttuğun kartal kanadı
Sen tuttun acıdan benim ellerim kanadı
» Ey kimsesizler, el veriniz kimsesizlere
Onlardır ancak el verecek kimse sizlere
» Her nefeste istedim ben bir günah
Bir gün için demedim bir gün ah
» Söylerken o sözleri kızardı
Hem hazzeder ah hem kızardı
» Ben sana bülbül, bana sen gülşen ol
Ko beni ağlayayım, sen gül, şen ol
» Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç
Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç
» Söz Sanatları