YKS 2024'e Evden Hazırlanın! 7/24 Online Eğitim

Hemen İncele
Türk Dili ve Edebiyatı

İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı ve Özellikleri

İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı Nedir?

Türkler’in İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte, özellikle 10. Yüzyıldan itibaren Türk dünyası yeni bir uygarlık çevresine girer. Yabancı etkilere kapalı olan Türk dili ve edebiyatında İslamiyet’le birlikte Arap ve Fars edebiyatının etkileri de görülmeye başlar. İslamiyetin de etkisiyle oluşturulan eserlerin yer aldığı ve benimsendiği 11 ve 12. yüzyıldaki bu döneme İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı adı verilmiştir.

Türkler İslamiyet’le tanıştıktan sonra 10. yüzyılda, kitleler hâlinde İslamiyet’i benimsemişlerdir ve bu durum her alanda olduğu gibi edebî hayatta da birtakım değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’ın 920’de Abdülkerim adını alarak Müslüman olması, İslamiyet’in Türkler arasında yayılmasında dönüm noktası olmuştur. Karahanlı Devleti Dönemi’nde İslamiyet, devletin resmi dinî olarak kabul edilmiştir.

İlk Türk-İslam ürünleri de bu dönemde yani 10 – 11. yüzyılda verilmeye başlanmıştır. Bu dönemle birlikte edebî ürünlerde Arapça ve Farsçanın etkili olduğu bir dil ve şiirlerde aruz vezni kullanılmıştır. Dini ve ahlaki açıdan öğretici nitelik taşıyan eserler kaleme alınmış, edebi eserlerde sanattan ziyade didaktiklik ön plana çıkarılmıştır.

Müslümanlığı kabul eden Türkler, bu dine mensubiyetten sonra askeri, siyasi, idari, ilmi ve kültürel alanlarda da varlık göstermişlerdir. Araplar ve İranlılar tarafından başlatılmış olan İslam ilim ve kültürüne, o dinin mensubu olduktan sonra Türkler de katkı yapmışlar, o alanlarda da varlık göstermişler ve gelişmeler elde etmişlerdir.
 

İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatının Özellikleri

  • Bir topluluğu millet haline getiren ortak değerler dil, inanç, gelenek ve görenekler olarak sıralanabilir. Türklerin sosyal ve kültürel yaşamını en fazla etkileyen gelişme İslamiyet’in kabul edilmesidir.
  • 10. yüzyılda Türklerin büyük bir bölümü İslamiyet’i kabul etmiş ve 11. yüzyıldan itibaren İslamiyet etkisinde ürünler verilmeye başlanmıştır.
  • İslam dini Türkleri birbirine daha çok kenetlemiş, birlik ve beraberlik duygusunu daha da güçlendirmiştir.
  • Türkler İslamiyetin kabulüyle beraber göçebe yaşam tarzını bırakarak yerleşik hayata geçmiştir. Bu şekilde mimari alanda da bir çok gelişme meydana gelmiştir.
  • İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatı, 19. yüzyılda edebiyatımızdaki Batı etkisinin başlamasına kadarki süreyi kapsar.
  • İlk Türk-İslam devleti “Karahanlılar”dır. Karahanlılar, Arap alfabesini kullanmışlar ve Türkçe konuşmuşlardır.
  • İslamiyet’in kabulüyle Arapça ve Farsça dilinin öğrenimi artmış, ilim ve din alanında Arapça, edebiyat alanında ise Farsça önemli bir yer kazanmıştır.
  • Edebiyat, biçimde ve anlatımda Arap ve Fars edebiyatlarının etkisi altına girmiştir.
  • Arapça ve Farsçadan alınan sözcüklerle yazı dili konuşma dilinden uzaklaşmıştır.
  • Her alanda, eski ile yeninin sentezi oluşmuştur.
  • Arap alfabesinin yanında Uygur alfabesi de kullanılmıştır.
  • Bu dönemde hece ölçüsünün kullanımı azalırken, aruz ölçüsünün kullanımı artmıştır.
  • Nazım birimi beyittir; ancak dörtlük de varlığını sürdürmüştür.
  • Tam ve zengin kafiye sıkça kullanılmıştır.
  • Bu dönemde meydana getirilmiş yapıtlar didaktiktir, okuyucuya bilgi vermek amacıyla yazılmıştır.
  • Mesnevi ve gazel nazım biçimi ilk kez bu dönemde kullanılmıştır.
  • Türklerin kitap biçimindeki bilinen ilk yapıtları bu dönemde kaleme alınmıştır.
  • İslamiyet sonrası dönemde mensur eserler, öğretici, yol gösterici ve aydınlatıcı bir özellik gösterir. Konuları bakımından tıpla ilgili, öğüt ve bilgi verici dini, öğretici metinler yazılmıştır.

 

İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı Dönemleri

İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatı üç koldan gelişim göstermiştir:

İslamiyet Etkisindeki Türk Edebiyatı Tablosu

  • Geçiş Dönemi Türk Edebiyatı
  • Halk Edebiyatı
  • Divan Edebiyatı

İlgili Makaleler

Bir Yorum

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir