Anonim Halk Edebiyatı Özellikleri Türleri ve Şekilleri

Anonim Halk Edebiyatı Nedir?

Söyleyeni belli olmayan, kuşaktan kuşağa sözlü olarak yayılan, ilk söyleyeni unutulduğu için halkın ortak malı olan edebî ürünler anonim halk edebiyatını oluşturur. Anonim halk edebiyatı ürünleri sözlü bir şekilde nesilden nesile aktarıldığı için zamanla ve yayıldıkları bölgenin özelliğine göre değişikliğe uğramıştır.
 

Anonim Halk Edebiyatının Özellikleri

Anonim halk edebiyatının şekil ve içerik özellikleri maddeler halinde şu şekildedir:

• Halkın ortak duygu ve düşüncelerini yansıtan, söyleyeni belli olmayan ürünlerden oluşan edebiyatın genel adıdır. Ürünler, sözlü gelenek yoluyla, halk tarafından kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmıştır. Bu nedenle söylendikleri dönemin ve yörenin dil özelliklerine göre şekillenir.
• Halk kültürünü, gelenek ve göreneklerini en somut biçimde yansıtan edebiyattır.
• Bu ürünlerin ilk söyleyeni zamanla unutulduğu için ürünler, ağızdan ağıza dolaşarak varlığını sürdürmüştür. İlk biçimlerini koruyabilmesi oldukça güç olan bu ürünlerin yayılma sürecinde değişiklik göstermesi doğaldır.
• Anonim ürünlerde sade bir halk dili kullanılmıştır.
• Anonim halk edebiyatının en önemli nazım şekilleri mani ve türküdür. Ayrıca ninni ve ağıt da bu edebiyat geleneğinin izlerini taşıyan ürünlerdir.
• Ezgiyle iç içe olan anonim şiirler hece ölçüsüyle söylenir.
• Dil, halkın günlük konuşma dilidir; anlatım yalındır. Mecazlara ve edebi sanatlara fazla yer verilmez.
• Nazım birimi genellikle dörtlüktür. Ancak bazı türkü ve ninnilerde üçlü, beşli kümelenmeler görülebilir. Yine yedekli manilerde de mısra sayısı dörtten fazla olabilir.
• Şiirlerde genellikle yarım ve cinaslı uyak kullanılır.
• Kaynağını halkın günlük yaşamından, sorunlarından ve eğlencelerinden alır.
• Genellikle aşk, doğa, ölüm, gurbet, özlem, yiğitlik, sosyal yaşam gibi konular işlenir.
• Toplumsal yaşamla iç içe oldukları için oluştuğu dönemin zihniyetini yansıtır.
• Şiirlerde 7’li, 8’li, 11’li hece kalıpları kullanılmıştır.
• En çok yarım kafiye kullanılmıştır. Bazı manilerde cinaslı kafiye görülür.
• Ölüm, aşk, tabiat sevgisi, ayrılık acısı, özlem, yiğitlik, toplumsal aksaklıklar gibi konular işlenir.
• Hem nazım hem düzyazı şeklinde verilen ürünler vardır ancak nazım kısmı daha ağırlıklıdır. Nazma dayalı olanları; mani, ninni, türkü, ağıt ve tekerleme; nesir şeklinde olanları; masal, efsane, tekerleme, halk hikayesi, seyirlik oyunlar, karagöz, orta oyunu, meddah, kukla, bilmece, atasözü, deyim şeklinde sıralamak mümkündür.
• Atasözü, bilmece, deyim, tekerleme gibi bazı ürünler hem nazım hem de nesir özelliği gösterebilir.

Anonim Halk Edebiyatı Nazım Şekilleri

Anonim halk Edebiyatı nazım şekilleri 4 tanedir;

• Mani
• Ninni
• Türkü
• Ağıt

 
Mani

• Anonim halk edebiyatının en yaygın biçimidir.
• Genellikle tek dörtlükten oluşur.
• Söyleyenleri belli değildir.
• Genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenmiştir.
• Değişik konuları işler.
• Uyak düzeni aaxa biçimindedir.
• İlk iki dize ile son iki dize arasında anlam bütünlüğü yoktur.
• Asıl anlatılmak istenen son iki dizede belirtilir.

Detaylı bilgi için » Mani Nedir?
 
Ninni

• Çocukları uyutmak amacıyla ezgiyle ve sade bir dille söylenir.
• Genelde aaxa biçiminde uyaklanır.
• 7’li, 8’li hece kalıbıyla söylenir.
• Bir ya da birkaç dörtlükten oluşabilir.
• Divanu Lügatit Türk‘te “balubalu” diye adlandırılır.
• Ninni hem nazım biçimi hem nazım türüdür.

 
Türkü

• Dörtlük ya da bent biçimiyle yazılır.
• Hecenin 7’li, 8’li en çokta 11’li kalıplarıyla yazılırlar.
• Genellikle söyleyenleri belli değildir.
• Daha çok aşk, doğa, güzellik gibi konular işlenir.
• Her zaman bir ezgiyle söylenir.
• Ezgilerine göre bozlak, kayabaşı, türkmani… gibi adlar alırlar.

Detaylı bilgi için » Türkü Nedir?
 
Ağıt

• Bir kimsenin ölümü üzerine söylenen duygu yüklü şiirlerdir.
• Ağıt söylemeye ağıt yakma denir.
• Ağıt söyleyenlere ise ağıtçı denilmektedir.
• Hecenin 7’li, 8’li ve 10’lu kalıbıyla yazılır. En çok kullanılan 8’lidir.
• Divan edebiyatında mersiye, İslamiyet öncesi Türk edebiyatında sagu adını alır.

Anonim Halk Edebiyatı Nesir Türleri

Anonim halk Edebiyatı nesir türleri şunlardır;

• Atasözü
• Deyimler
• Tekerleme
• Bilmece
• Fıkra
• Halk Hikayeleri
• Masal
• Efsane
• Karagöz
• Orta Oyunu
• Meddah
• Köy Seyirlik Oyunları

 
Atasözleri
Uzun deneyim ve gözlem ürünü olan, topluma bir öğüt vererek doğru yolu göstermeye çalışan kısa, özlü sözlerdir.
 
Deyimler
Genellikle mecaz anlamlı olan, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denir.
 
Tekerlemeler
Ses ve kelime benzerliğinden yararlanılarak oluşturulan yarı anlamlı, yarı anlamsız, hoş söyleyişli sözlerdir. (Az gitmiş, uz gitmiş. Dere, tepe düz gitmiş. Altı ay, bir güz gitmiş … )

Detaylı bilgi için » Tekerleme Nedir?
 
Bilmeceler
Bir varlık veya nesnenin adını anmadan niteliklerini üstü kapalı bir biçimde söyleyerek o varlık, nesne veya kavramın ne olduğunu dinleyene buldurmayı amaçlayan sözlerdir. (Elimde bir tane içinde bin tane: “Nar”)
 
Fıkralar
İnsanı güldürürken çoğu kez düşündürmeyi de amaçlayan kısa, nükteli öykücüklere fıkra denir.
 
Halk Hikayeleri
Hikaye türünün en eski örnekleri olan ve destandan modern hikayeye geçişi sağlayan anonim eserlerdir.
 
Masallar
Olağanüstü olay ve kişilere yer veren, çoğu kez bir eğitme amacı güden hayali öykülere masal denir.

Detaylı bilgi için » Masal Nedir?
 
Efsaneler
Zamanla bir inanç haline gelen olağanüstü olayları anlatan Halk Hikayeleridir.

Detaylı bilgi için » Efsane Nedir?
 
Karagöz Oyunu
Seyirlik halk oyunlarından olan Karagöz, bir gölge oyunudur. Oyunda Karagöz cahil halk tipini, Hacivat ise aydın tipini temsil eder. Geleneksel Türk tiyatrosu ürünlerindendir.

Detaylı bilgi için » Karagöz Oyunu Nedir?
 
Orta Oyunu
Seyircilerle çevrilmiş bir alanda, yazılı bir metne bağlı kalmadan ve doğaçlama (tuluat) yoluyla oynanan bir oyundur. Pişekar ve Kavuklu oyunun temel kişileridir.

Detaylı bilgi için » Orta Oyunu Nedir?
 
Meddah
Geleneksel Türk tiyatrosunun en önemli kollarından biri olan Meddah canlandırma ve benzetme ögelerinden yararlanarak öykü anlatma sanatıdır. Tek kişilik tiyatrodur. Doğaçlama oynanır.

Detaylı bilgi için » Meddah Nedir?
 
» Halk Edebiyatı